W dniu 4 czerwca 2024 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że obligatoryjne dożywotnie orzekanie przez Sąd zakazu prowadzenia pojazdów wobec kierowców powtórnie skazanych za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości jest niezgodne z Konstytucją.

Chodzi o środek karny, orzeczony przez Sąd w postępowaniu karnym na podstawie art. 42 § 3 Kodeksu karnego (dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów) w przypadku sprawcy skazanego na podstawie art. 178a § 4 k.k. (ponowne prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości).

W uzasadnieniu orzeczenia TK podkreślił, że obligatoryjne dożywotnie orzekanie przez Sąd środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów wobec kierującego, który ponownie wsiadł za kółko pod wpływem alkoholu, skutkuje zbytnią ingerencją ustawodawcy w swobodę wymierzanego przez Sąd wymiaru środka karnego. Zdaniem TK takie sformułowanie przepisu art. 42 § 3 Kodeksu karnego skutkuje przejęciem przez ustawodawcę kompetencji władzy sądowniczej, albowiem ustawodawca z góry określił, jaka sankcja ma zostać wymierzona przez Sąd w przypadku wystąpienia określonych w powołanym przepisie okoliczności. Sędzia TK Justyn Piskorski w uzasadnieniu podkreślił, że taka regulacja w/w przepisu skutkuje sprowadzeniem sądu orzekającego w sprawie karnej w zasadzie jedynie do roli wykonawcy ustawy (przepisu), nie pozostawiając tym samym sądowi żadnej swobody w wymierzaniu wymiaru orzekanego środka karnego.

TK podkreślił również, iż orzekanie zakazu prowadzenia pojazdów wobec osób ponownie skazanych za jazdę pod wpływem alkoholu w obligatoryjnym wymiarze dożywotnim skutkuje nieuzasadnionym wymierzeniem tak surowego środka karnego wobec sprawcy przestępstwa jazdy pod wpływem, w przypadku, gdy nie wystąpiły poważne skutki takiego nagannego zachowania, jak i wobec tych sprawców przestępstw, w następstwie działania których  inna osoba poniosła śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu. Sąd karny jest bowiem niejako zmuszony zastosować analogiczną sankcję wobec sprawcy katastrofy w ruchu drogowym (kiedy poważny skutek przestępstwa wystąpił), jak i wobec osoby, która prowadziła pojazd w stanie nietrzeźwości, powodując co prawda zagrożenie swoim postępowaniem, niemniej jednak nie wywołując tak poważnych skutków, jakie zostały wskazane powyżej.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny orzekł, że nałożenie na Sąd obowiązku orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów w razie ponownego skazania za jazdę pod wpływem alkoholu jest niezgodne z Konstytucją.

Omawiane orzeczenie TK otworzyło drogę do odzyskania prawa jazdy tym osobom, wobec których sąd orzekł dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów w związku z ponownym skazaniem za jazdę pod wpływem alkoholu.

Przepisy nakładają w takim przypadku przymus adwokacko-radcowski, co oznacza, że wniosek o wznowienie postępowania karnego musi zostać sporządzony i podpisany przez adwokata lub radcę prawnego.