W wytoczonym przez wierzyciela postępowaniu egzekucyjnym komornik dokonał zajęcia przedmiotów należących do dłużnika i jego małżonki. Zajęte przedmioty znajdowały się w domu dłużnika i jego żony, jednak tytuł wykonawczy wystawiony był wyłącznie przeciwko dłużnikowi. Żona dłużnika, która nie była objęta tytułem wykonawczym, wniosła o uchylenie czynności komornika w stosunku do zajętych przedmiotów, które wchodziły w skład do ustawowej wspólności małżeńskiej i umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c. Sąd oddalił skargę gdyż zgodnie z treścią powyższego przepisu egzekucja zostanie umorzona jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji. Małżonka dłużnika nie została objęta wspomnianym tytułem wykonawczym, dlatego nie przysługiwało jej uprawnienie do skierowania wniosku w oparciu o powyższy przepis.

           Rozpoznając zażalenie małżonki, Sąd Okręgowy powziął wątpliwość w zakresie możliwości zakwestionowania czynności komornika przez małżonka, niebędącego współdłużnikiem objętym tytułem wykonawczym, w oparciu o który prowadzona jest egzekucja w sytuacji, gdy zajęte zostały ruchomości wspólne małżonków. Sąd Okręgowy przekazał Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujący problem: czy małżonkowi dłużnika w takiej sytuacji służy prawo do wystąpienia z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego w trybie art. 825 pkt 3 k.p.c., czy też powództwo przeciwegzekucyjne określone w art. 841 § 1 k.p.c.?

             W odpowiedzi na tak postawione pytanie prawne, Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której argumentował, że w przedstawionej sytuacji małżonkowi dłużnika nieobjętemu tytułem wykonawczym służy – w zależności od podnoszonych zarzutów – powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 841 k.p.c., jeżeli zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego lub skarga na czynności komornika, gdy zarzucono naruszenie przepisów postępowania egzekucyjnego.

               Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, iż w środki obrony przed egzekucją można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich obejmuje środki o charakterze formalnym, gdy doszło do naruszenia przepisów proceduralnych. Drugą grupę stanowią środki, które służą do obrony merytorycznej, w sytuacji gdy prowadzona egzekucja narusza prawa podmiotowe osoby trzeciej, które chronione są przepisami prawa materialnego.  Oznacza to, że w zależności od rodzaju naruszenia, małżonkowi przysługiwać będą ściśle określone środki obrony.

               W sytuacji naruszenia przepisów postępowania egzekucyjnego (przepisów proceduralnych), małżonek dłużnika może wystąpić ze skargą na czynności komornika. Nie ma on natomiast uprawnienia (legitymacji) do złożenia wniosku o umorzenie w stosunku do niego postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c. Sąd Najwyższy podkreślił, że zajęcie przedmiotu należącego do majątku wspólnego małżonków w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko małżonkowi będącym dłużnikiem, nie powoduje, że egzekucja jest prowadzona także przeciwko małżonkowi niebędącemu dłużnikiem.

               Jeżeli chodzi o środki obrony o charakterze merytorycznym, w ocenie Sądu Najwyższego małżonek dłużnika, nieobjęty tytułem wykonawczym, traktowany jest jak osoba trzecia która nie jest stroną postępowania. Osobie takiej przysługuje uprawnienie wynikające z art. 841 k.p.c. – tzw. powództwo ekscydencyjne, zmierzające do zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa (małżonka – osoby trzeciej).

               Sąd Najwyższy w sposób jednoznaczny opowiedział się za poglądem, zgodnie z którym małżonek dłużnika w rozumieniu w/w powinien być traktowany jak osoba trzecia, aż do momentu nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2016 r. w sprawie III CZP 41/16.                           Opublikowano:  06.06.2017r.